Aşı takvimi hesaplama, bebeğinizin veya çocuğunuzun doğum tarihine göre hangi aşıların ne zaman yapılması gerektiğini belirleyen önemli bir araçtır. Bu makalede, aşıların önemi, Türkiye'deki aşı takvimi, isteğe bağlı aşılar ve aşı takibinin nasıl yapılacağı hakkında detaylı bilgiler bulacaksınız.

Aşı nedir?

Aşı, vücudun bağışıklık sistemini belirli hastalıklara karşı güçlendirmek için kullanılan biyolojik preparatlardır. Aşılar, hastalığa neden olan virüs veya bakterilerin zayıflatılmış veya ölü formlarını ya da bu mikroorganizmaların bazı parçalarını içerir. Bu sayede vücut, gerçek hastalığa yakalanmadan önce bu mikroorganizmaları tanır ve onlara karşı savunma mekanizmaları geliştirir.

Aşılar, bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde en etkili yöntemlerden biridir. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, aşılar her yıl 2-3 milyon ölümü önlemektedir. Aşılar sayesinde çiçek hastalığı tamamen ortadan kaldırılmış, çocuk felci ise neredeyse yok edilmiştir.

Aşı takvimi nedir?

Aşı takvimi, çocuklara hangi aşıların hangi yaşlarda yapılması gerektiğini gösteren bir programdır. Bu takvim, çocukların bağışıklık sistemlerinin gelişimi ve belirli hastalıklara karşı en yüksek korumayı sağlayacak şekilde bilimsel veriler ışığında hazırlanmıştır.

Aşı takvimi, ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Bu farklılıklar, ülkelerin sağlık politikaları, ekonomik durumları ve o ülkede yaygın olan hastalıklara göre belirlenir. Türkiye'de aşı takvimi, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenir ve düzenli olarak güncellenir.

2025 yılı için Sağlık Bakanlığı'nın önerdiği takvim nasıldır?

2025 yılı için Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı'nın önerdiği aşı takvimi aşağıdaki gibidir:

  • Doğumda: Hepatit B (1. doz)
  • 1. Ay: Hepatit B (2. doz)
  • 2. Ay: DaBT-İPA-Hib (1. doz), KPA (1. doz), Rotavirüs (1. doz)
  • 4. Ay: DaBT-İPA-Hib (2. doz), KPA (2. doz), Rotavirüs (2. doz)
  • 6. Ay: DaBT-İPA-Hib (3. doz), Hepatit B (3. doz), OPA, Rotavirüs (3. doz)
  • 12. Ay: KPA (rapel), Suçiçeği (1. doz)
  • 13. Ay: KKK (1. doz)
  • 18. Ay: DaBT-İPA-Hib (rapel), OPA
  • 24. Ay: Hepatit A (1. doz)
  • 30. Ay: Hepatit A (2. doz)
  • 48. Ay: DaBT-İPA, KKK (2. doz)
  • 13 Yaş: Td (rapel), KKK (gerekirse)

Aşı Kısaltmaları:

  • DaBT: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz
  • İPA: İnaktif Polio Aşısı
  • Hib: Hemofilus influenza tip b
  • KPA: Konjuge Pnömokok Aşısı
  • OPA: Oral Polio Aşısı
  • KKK: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak
  • Td: Tetanoz, difteri (erişkin tipi)

Bu takvim, Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz olarak uygulanan aşıları içermektedir. Aşı takvimi, bilimsel gelişmeler ve toplum sağlığı ihtiyaçlarına göre zaman zaman güncellenebilir.

Önerilebilecek ilave aşılar hangileridir?

Sağlık Bakanlığı'nın rutin aşı takvimine ek olarak, bazı durumlarda veya ailelerin tercihine bağlı olarak yapılabilecek ilave aşılar da bulunmaktadır. Bu aşılar genellikle ücretli olup, özel sağlık kuruluşlarında uygulanmaktadır:

  • Rotavirüs Aşısı: İshal ve kusma ile seyreden rotavirüs enfeksiyonlarına karşı koruma sağlar. 2-4-6 aylık dönemde uygulanır.
  • Meningokok Aşısı: Menenjit ve kan zehirlenmesine neden olabilen meningokok bakterisine karşı koruma sağlar. 2 yaşından sonra uygulanabilir.
  • İnfluenza (Grip) Aşısı: Mevsimsel gribe karşı koruma sağlar. Her yıl tekrarlanması önerilir.
  • HPV Aşısı: İnsan papilloma virüsüne bağlı rahim ağzı kanseri ve genital siğillere karşı koruma sağlar. 9-26 yaş arasındaki kız çocukları ve genç kadınlara önerilir.
  • Hepatit A Aşısı: Hepatit A virüsüne karşı koruma sağlar. Sağlık Bakanlığı takviminde yer almakla birlikte, bazı bölgelerde veya risk gruplarında daha erken yaşlarda uygulanabilir.
  • Su Çiçeği Aşısı: Su çiçeği hastalığına karşı koruma sağlar. Sağlık Bakanlığı takviminde yer almakla birlikte, bazı durumlarda ikinci doz da önerilebilir.

Bu ilave aşıların uygulanması konusunda, çocuğunuzun sağlık durumu, yaşadığınız bölgedeki hastalık riskleri ve aile öyküsü gibi faktörleri göz önünde bulundurarak çocuk doktorunuzla görüşmeniz önerilir.

Prematüre bebeklerde aşı takvimi nasıl uygulanır?

Prematüre (erken doğan) bebeklerde aşı takvimi, bebeğin kronolojik yaşına göre uygulanır, yani doğum tarihinden itibaren hesaplanır, düzeltilmiş yaşa göre değil. Ancak, çok düşük doğum ağırlıklı (1500 gram altı) veya çok erken doğan (28 haftadan önce) bebeklerde bazı özel durumlar söz konusu olabilir:

  • Hepatit B aşısının ilk dozu, bebek 2000 gram ağırlığa ulaştığında veya taburcu olurken yapılabilir.
  • Prematüre bebeklerde aşı sonrası yan etki riski biraz daha yüksek olabilir, bu nedenle aşı sonrası 48-72 saat gözlem altında tutulmaları önerilir.
  • Prematüre bebeklerde RSV (Respiratuar Sinsityal Virüs) enfeksiyonu riski daha yüksek olduğundan, RSV profilaksisi (Palivizumab) önerilebilir.

Prematüre bebeğinizin aşı takvimi konusunda, çocuk doktorunuz veya yenidoğan uzmanı ile görüşmeniz ve bebeğinizin özel durumuna göre bir plan yapmanız önemlidir.

Aşı takibi nasıl yapılmalıdır?

Çocuğunuzun aşılarını düzenli olarak takip etmek, sağlıklı bir gelişim için çok önemlidir. Aşı takibi için şu yöntemleri kullanabilirsiniz:

  1. Aşı Kartı: Sağlık kuruluşları tarafından verilen aşı kartını saklayın ve her aşı uygulamasında yanınızda bulundurun.
  2. Dijital Uygulamalar: Akıllı telefon uygulamaları veya web siteleri aracılığıyla aşı takvimini takip edebilirsiniz.
  3. e-Nabız Sistemi: Türkiye'de e-Nabız sistemi üzerinden çocuğunuzun aşı bilgilerine erişebilirsiniz.
  4. Hatırlatıcılar: Takvim uygulamanıza veya telefonunuza hatırlatıcılar ekleyebilirsiniz.
  5. Düzenli Sağlık Kontrolleri: Çocuğunuzun düzenli sağlık kontrollerini aksatmayın, bu kontroller sırasında aşı durumu da değerlendirilir.

Aşı randevularını kaçırmamak için, bir sonraki randevunuzu önceden planlamak ve takvimlerinize not etmek faydalı olacaktır.

Aşı yan etkileri ve dikkat edilmesi gerekenler

Aşılar genellikle güvenlidir, ancak her tıbbi müdahalede olduğu gibi bazı yan etkiler görülebilir. En sık görülen yan etkiler şunlardır:

  • Aşı yapılan bölgede kızarıklık, şişlik veya ağrı
  • Hafif ateş
  • Huzursuzluk veya ağlama
  • İştahsızlık
  • Uyku düzeninde geçici değişiklikler

Bu yan etkiler genellikle hafiftir ve 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak, aşağıdaki durumlarda hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir:

  • Yüksek ateş (38.5°C üzeri)
  • Sürekli ağlama veya teselli edilemeyen huzursuzluk
  • Nöbet geçirme
  • Ciddi alerjik reaksiyon belirtileri (nefes almada zorluk, yüzde veya boğazda şişlik, hızlı kalp atışı, baş dönmesi, güçsüzlük)

Aşı öncesinde çocuğunuzun sağlık durumu hakkında doktorunuzu bilgilendirmeniz önemlidir. Özellikle şu durumlarda dikkatli olunmalıdır:

  • Önceki aşılara karşı ciddi alerjik reaksiyon öyküsü
  • Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar veya tedaviler
  • Ateşli hastalık durumu (genellikle aşı ertelenir)

Uyarı: Bu makaledeki bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Çocuğunuzun aşıları ve sağlığı ile ilgili kararlar için mutlaka bir sağlık profesyoneline danışınız.