Yasal Faiz Hesaplama
Yasal faiz hesaplama, hukuki işlemlerde ve ticari ilişkilerde sıkça kullanılan önemli bir finansal hesaplama yöntemidir. Bu makalede, yasal faiz kavramını, türlerini, hesaplama yöntemlerini ve yasal faiz oranlarının nasıl belirlendiğini detaylı olarak inceleyeceğiz.
Yasal Faiz Nedir?
Yasal faiz, kanunlar tarafından belirlenen ve alacaklının parasını kullanamaması nedeniyle uğradığı zararı karşılamak amacıyla borçlu tarafından ödenmesi gereken faizdir. Türk hukukunda yasal faiz, 3095 sayılı "Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun" ile düzenlenmiştir.
Yasal Faiz Türleri
Türk hukukunda başlıca dört tür yasal faiz bulunmaktadır:
1. Adi Kanuni Faiz (Yasal Faiz)
Adi kanuni faiz, bir sözleşmede faiz ödeneceği belirtilmiş ancak faiz oranı kararlaştırılmamışsa veya kanunlar gereği faiz ödenmesi gerekiyorsa uygulanan faizdir. Adi kanuni faiz oranı, her yıl Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirlenir ve Resmi Gazete'de yayımlanır.
2. Temerrüt Faizi
Temerrüt faizi, borçlunun borcunu vadesinde ödememesi durumunda, temerrüde düştüğü tarihten itibaren ödemesi gereken faizdir. Temerrüt faizi oranı, adi kanuni faiz oranının %30 fazlasıdır. Ticari işlerde ise avans faiz oranı uygulanır.
3. Avans Faizi
Avans faizi, TCMB'nin kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranıdır. Ticari işlerde temerrüt halinde, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça avans faiz oranı uygulanır.
4. Reeskont Faizi
Reeskont faizi, TCMB'nin iskonto ettiği senetler için uyguladığı faiz oranıdır. Ticari senetlerde (bono, poliçe, çek) temerrüt halinde, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça reeskont faiz oranı uygulanır.
Yasal Faiz Nasıl Hesaplanır?
Yasal faiz hesaplaması, anapara tutarı, faiz oranı ve süre dikkate alınarak yapılır. Hesaplama formülü şu şekildedir:
Faiz Tutarı = Anapara × Faiz Oranı × Süre / 365 (veya 360)
Burada:
- Anapara: Faiz hesaplanacak ana tutar
- Faiz Oranı: Yıllık faiz oranı (% olarak)
- Süre: Faizin işleyeceği gün sayısı
Örneğin, 10.000 TL anapara için %9 yasal faiz oranıyla 120 gün için faiz hesaplaması:
- Faiz Tutarı = 10.000 TL × 0,09 × 120 / 365 = 295,89 TL
- Toplam Tutar = 10.000 TL + 295,89 TL = 10.295,89 TL
Dönemsel Faiz Oranları
Yasal faiz oranları zaman içinde değişebilir. Uzun süreli hesaplamalarda, her dönem için geçerli olan faiz oranı ayrı ayrı uygulanmalıdır. Aşağıda son yıllardaki yasal faiz oranları verilmiştir:
| Dönem | Adi Kanuni Faiz (%) | Temerrüt Faizi (%) |
|---|---|---|
| 01.01.2020 - 30.06.2020 | 9,75 | 12,68 |
| 01.07.2020 - 31.12.2020 | 9,00 | 11,70 |
| 01.01.2021 - 30.06.2021 | 16,75 | 21,78 |
| 01.07.2021 - 31.12.2021 | 18,00 | 23,40 |
| 01.01.2022 - 30.06.2022 | 15,75 | 20,48 |
| 01.07.2022 - 31.12.2022 | 24,00 | 31,20 |
| 01.01.2023 - 30.06.2023 | 18,00 | 23,40 |
Yasal Faiz Hesaplamada Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yasal faiz hesaplarken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:
1. Faiz Türünün Doğru Belirlenmesi
Uyuşmazlığın niteliğine göre adi kanuni faiz, temerrüt faizi, avans faizi veya reeskont faizi uygulanmalıdır. Ticari işlerde ve ticari senetlerde farklı faiz türleri uygulanır.
2. Başlangıç Tarihinin Doğru Belirlenmesi
Faiz hesaplamasında başlangıç tarihi, temerrüt faizi için temerrüt tarihi, adi kanuni faiz için ise hukuki ilişkinin başlangıç tarihidir.
3. Dönemsel Faiz Oranlarının Uygulanması
Uzun süreli hesaplamalarda, her dönem için geçerli olan faiz oranı ayrı ayrı uygulanmalıdır. Faiz oranları genellikle altı aylık dönemler halinde değişir.
4. Bileşik Faiz Yasağı
Türk hukukunda, kural olarak bileşik faiz (faize faiz) uygulanması yasaktır. İstisnai durumlar dışında, işlemiş faize yeniden faiz yürütülemez.
Yasal Faiz ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Yasal faiz ile sözleşme faizi arasındaki fark nedir?
Yasal faiz, kanunlar tarafından belirlenen faiz oranıdır ve taraflar arasında faiz oranı kararlaştırılmadığında uygulanır. Sözleşme faizi ise, tarafların karşılıklı anlaşarak belirledikleri faiz oranıdır. Sözleşme faizi, yasal sınırları aşmamak kaydıyla serbestçe belirlenebilir.
Temerrüt faizi ne zaman başlar?
Temerrüt faizi, borçlunun temerrüde düştüğü tarihten itibaren başlar. Borçlu, borcun muaccel olduğu tarihte ödeme yapmazsa temerrüde düşer. Vade belirtilmişse vade tarihinde, belirtilmemişse alacaklının ihtarından sonra temerrüt başlar.
Ticari işlerde hangi faiz oranı uygulanır?
Ticari işlerde, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça, temerrüt halinde avans faiz oranı uygulanır. Ticari senetlerde (bono, poliçe, çek) ise reeskont faiz oranı uygulanır.
Sonuç
Yasal faiz hesaplama, hukuki ve ticari ilişkilerde önemli bir konudur. Doğru faiz türünün ve oranının uygulanması, alacaklı ve borçlu arasındaki hukuki ilişkinin adil bir şekilde sonuçlanmasını sağlar. Yasal faiz hesaplayıcımızı kullanarak, farklı faiz türlerine göre hesaplamalarınızı kolayca yapabilirsiniz.
Not: Bu makaledeki bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki kararlar alırken, güncel mevzuatı ve özel durumunuzu dikkate almanız veya bir hukuk uzmanına danışmanız önerilir.